‘Kijk dit zijn magneten!’
Ze houdt enthousiast een spijker omhoog en een (in mijn ogen) echte magneet
‘Zijn dat allebei magneten?’
‘Ja, kijk maar ze plakken.’
In de artikel
Hier vind je informatie over hoe je via een ontdekhoek met magneten bij een gerichte onderzoeks- of ontwerpvraag komt. Zo wordt er al een aanzet gedaan richting onderzoekend leren en ontwerpend leren in de onderbouw.
Deze werkwijze is niet alleen in groep 1 t/m 4 te gebruiken. Ook in de hogere groepen kun je op deze manier starten met het thema magnetisme.
(Onderaan zijn woordenschatsuggesties te vinden)
Magneten manipuleren
De basis voor onderzoekend en ontwerpend leren is verwondering en het stellen van vragen over wat je verwondert.
Lang niet iedereen is in staat zich te verwonderen over een onderwerpen waar je niet zelf mee hebt kennisgemaakt door te handelen. Een startgesprek over magnetisme zonder de aantrekkingskracht van een magneet te hebben ervaren is, zeker bij jonge kinderen, niet handig.
Laat de kinderen eerst aanrommelen. (Lees meer over het belang van aanrommelen)
Laat ALLE kinderen eerst aanrommelen. Geef niet een paar kinderen de kans om in je kring een magneet te gebruiken. Zo zet je de rest buitenspel.
Ga er niet te snel vanuit dat kinderen uit de bovenbouw veel gespeeld hebben met magneten. Magneten van een whiteboard in de klas zijn soms de enige magneten die ze hebben gebruikt.
Zorg daarom voor een goed gevuld aanbod. Het liefst een bak vol spullen waarmee ook gebouwd kan worden. Bouwen met magneten is lastiger dan je denkt door de aantrekkingskracht die behoorlijk sterk kan zijn.
Denk aan een magneethoek met: verschillende soorten magneten, spijkers, scharen, magnetisch K’nex, treintjes met magneetjes, houten wasknijpers, verschillende type metalen voorwerpen, paperclips, bestek, stukjes stof, gum, magnetisch hengelspelletje, enz
Ontdekken en observeren
Zodra de kinderen in groepjes gaan spelen in de ontdekhoek is het belangrijk om zoveel mogelijk te observeren tijdens het spel met de magneten.
Je observaties geven je heel veel houvast voor betekenisvolle vervolgactiviteiten.
Kinderen zijn heel inventief en uiten dit in hun spel. Ze zullen je genoeg houvast bieden om mee door te gaan. Met als bijkomstigheid dat ze veel gemotiveerder zullen zijn om naar aan leiding van hun eigen initiatief vervolgactiviteiten te gaan doen.
Om dit te illustreren hieronder wat voorbeelden
Wat is een magneet?
‘Kijk dit zijn magneten!’
Ze houdt enthousiast een spijker omhoog en een (in mijn ogen) echte magneet
‘Zijn dat allebei magneten?’
‘Ja, kijk maar ze plakken.’
‘Maar wat is dan de echte magneet?’
Ik zie een glazige blik.
Tijd om duidelijkheid te scheppen. Nodig: één paperclip
‘Wat gebeurt er als je een magneet bij deze paperclip houdt?’ (vragen om een voorspelling)
‘Dan blijft de paperclip plakken.’
‘Oké, ga maar testen met al je magneten.’
De paperclip wordt niet door de spijkers aangetrokken.
‘Wat is nu een echte magneet?’
‘Deze!’
Het concept magneet moet wel helder zijn, anders ontstaan er misconcepten
De kracht van een magneet testen
‘Kijk ik heb de sterkste gevonden. Dit is de sterkste magneet!’
Trots wordt er een magneet met een hoop andere voorwerpen omhoog gehouden. Het valt mij op dat er ook andere magneten in de bonk spullen zitten.
‘Hoeveel kan die magneet tillen?’
‘Dat moet ik nog tellen.’
Uiteindelijk worden de voorwerpen (incl. de andere magneten) geteld. Het blijken er 21 te zijn.
‘Weet je nu zeker dat dit de sterkste magneet is.’
‘Dat denk ik wel.’
‘Ik twijfel nog wel, want ik weet niet hoeveel deze kan tillen.’
Ik hou een andere magneet omhoog en laat het hier even bij. Voor het vervolg kunnen we verschillende magneten testen en kan ik in de kring eens vragen of het wel eerlijk is dat er ook magneten tussen de spullen hangen.
Magnetische doelpunten scoren
‘Ik heb een doelpunt!’
Deze uitspraak had ik niet verwacht en ik ben benieuwd wat deze kinderen aan het doen zijn.
Het blijkt dat ze met twee wasknijpers een doeltje hebben gemaakt en doormiddel van afstoten een staafmagneet in het doel te krijgen.
Dit blijkt nog best lastig omdat de magneten zich vooral in een bochtje voortbewegen. Met als gevolg dat ze zich omdraaien en juist aangetrokken worden tot elkaar.
Wat zou de beste techniek zijn om te scoren? Wie weet kunnen we wel een kampioenschap organiseren met ons zelfbedachte spel.
Plakt je oorbel?
‘Juf mag ik proberen of je oorbel blijft plakken?’
‘Ja hoor’
‘Nee, hij doet het niet! Mag ik ook testen of je horloge het doet.’
‘Ja, ga je gang’
‘Ook al niet. Je ring dat?’
‘Prima, kan je erbij?’
‘Nee, goud blijft niet plakken juf.’
Nu moeten jullie weten dat niks van de hierboven opgenoemde sieraden van goud is. Ze zijn niet eens goudkleurig kan ik je vertellen.
Ik wil met de kinderen zeker nog eens gaan kijken naar de materialen waarvan de voorwerpen zijn gemaakt. Want de wasknijper wordt aangetrokken, maar uiteraard niet met het houten gedeelte!
Ik wil een magnetische schaar
Er zijn twee meiden bezig met het uitsorteren van wat wel een magneet is en wat niet. Het valt mij op dat er twee scharen bij het groepje magneten liggen. Ik vraag om uitleg.
‘Dat zijn magnetische scharen juf, kijk maar.’
En ze hebben gelijk!
De test-paperclip blijft plakken aan allebei de scharen.
‘Kijk juf, deze scharen zijn niet magnetisch.’
Ook dat nog, ze de scharen uit de magnetenbak zijn magnetisch geworden… Hoe ga ik dat nu weer uitleggen?! Gelukkig kan ik mijzelf altijd weer even inlezen.
En het is zeker de moeite waard om een vervolgvraag over te formuleren: Kunnen we een niet-magnetische schaar, magnetisch maken?
Ruimteschip
‘Wij hebben een ruimteschip’
Dat hebben ze zeker. Van verschillende magneten en voorwerpen is een mooi ruimteschip gebouwd.
‘Wat handig dat alles gewoon blijft plakken hè juf?’
Zeker, het lijkt wel een kunstwerk.
Wat zouden ze nog meer kunnen maken?
Formuleer onderzoeks- en ontwerpvragen
In een nagesprek met een groepje of klassikaal kunnen de spelobservaties besproken worden. Bij jonge kinderen is het handig om al te benoemen dat er vragen te stellen zijn bij wat de kinderen doen:
‘Jij wilde weten wat er door de magneet wordt aangetrokken. Dat was je vraag. Hoe heb je dat onderzocht? En wat weet je nu?’
Laat de kinderen vertellen en vul aan.
Daarna is het tijd om gerichte vervolgvragen te stellen. Denk aan:
‘Weten we dit nu zeker of denken we dat? Hoe kunnen we het zeker weten?’
‘Is het eerlijk dat er aan die ene magneet nog een extra magneet hing?’
‘Wat zouden we nog meer kunnen bouwen van magneten?’
‘Binnen hoeveel tijd zouden wij een doelpunt kunnen scoren met de staafmagneten? En zou je dan ook sneller kunnen worden?’
‘Hoe zouden die twee scharen magnetisch zijn geworden? Dat waren ze niet toen ik ze kocht.’
‘Kunnen we dan nog meer magnetische scharen maken?’
Woordenschat
Gebruik vooral de onderstaande woorden om de woordenschat uit te breiden:
Magneet
Magnetisch
Kracht
Aantrekken
Afstoten
Materiaal
Plastic, hout, metaal: ijzer, staal, goud, zilver (en andere materialen die je bij de hand hebt)
Organiseer kleine vervolgonderzoekjes
Na de vrije aanrommelfase en het gericht nabespreken kan de ontdekhoek een onderzoeks- of ontwerphoek worden.
Noteer de vervolgvragen met kleine tekeningetjes zodat de kinderen weten wat ze te doen staat. Gezamenlijk kun je al een onderzoeks- of ontwerpplan maken.
Ze gaan met hun eigen plan aan de slag, hoe cool is dat!