Wie heeft het vroeger niet gedaan? Knikkeren, ik in ieder geval wel. Al was ik meer zo iemand die ze spaarde en er liever geen wedstrijden mee speelde. Want stel je voor dat je verloor…

Naast leuk speelgoed, zijn knikkers ook erg handig als leermiddel. Je kunt er van alles mee en ik wil een aantal mogelijkheden met je delen.

(Pak vooral het prentenboek uit de kinderboekenweek van 2017 erbij: Knikkeruil)

Maar eerst even een belangrijk punt over het bedenken van ideeën

Bedenk goed of JIJ de ideeën moet gaan bedenken of dat je eerst eens met de kinderen samen in gesprek gaat. Bijvoorbeeld met de vragen die hieronder volgen en met de randvoorwaarden van een creatief gesprek in je achterhoofd.

Want je gaat in mijn ogen anders te snel voorbij aan de creativiteit van de kinderen. Als je gelijk op Pinterest gaat kijken, laat je dan vooral inspireren om verder te denken en stop daar niet! (kijk bijvoorbeeld hier: ik heb even een bord rondom knikkers gemaakt). Want natuurlijk kom je leuke dingen tegen! Maar je kunt ze natuurlijk ook halverwege opzoeken als er nieuwe ideeën nodig zijn. Of als de betrokkenheid dreigt te verdwijnen (bij de kinderen of bij jezelf).

Dan nu 6 ideeën ter inspiratie:

1 Voer een creatief gesprek over knikkers

Hou de volgende vragen bij de hand en laat je leiden door waar het gesprek heen gaat:

  • Wat zijn knikkers?
  • Waarom zouden ze eigenlijk gemaakt zijn?
  • Zijn ze nuttig?
  • Wat is leuk/stom/handig/onhandig/interessant aan knikkers?
  • Wat kun je er allemaal mee? (let op: oordeel niet over wat de kinderen inbrengen. Dus in je neus stoppen kan ook 😉)
  • Hoe zou je zelf een knikker kunnen maken?
  • Wat zou je voor de knikkers kunnen maken?

2 Hoe kun je een knikker stil laten liggen?

Laat de kinderen eens aanrommelen met de bovenstaande vraag. Geef ze wel de ruimte om materiaal te gebruiken. Wat bedenken ze allemaal?

Laat de kinderen zelf eens nadenken over de voor- en nadelen van de verschillende mogelijkheden. Hebben ze een voorkeur voor een bepaalde manier?

Een vervolg hierop kan zijn:

Hoe kun je iets maken waardoor de knikkers eerst stil liggen en als je iets verandert ze juist gaan rollen?

knikkers knikkeruil merel sprong onderwijs met stijl onderzoekend leren ontwerpend leren

3 Onderzoek aan rollende knikkers

Laat de kinderen experimenteren met de volgende vragen. Uiteindelijk kun je ervoor kiezen om ze rondom een van de vragen serieus meetgegevens te laten verzamelen zodat er echt een conclusie getrokken kan worden. Dit hoeft echter niet!

  • Rollen zware knikkers sneller?
  • Maakt het uit hoe hard je tegen de knikker duwt?
  • Op welke ondergrond rollen de knikkers het beste?
  • Kan een knikker stuiteren?
  • Op welke manier kan een knikker tegen een helling omhoog rollen?
  • Hoe ver kun je een knikker laten rollen door er met een andere knikker tegen aan te rollen?

4 Rekenen met knikkers

In de rekenboeken kom je ze wel eens tegen. Bijvoorbeeld met de vraag: je ziet 5 knikkerzakjes met in elk zakje 10 knikkers. Welke som hoort hierbij?

Hier een paar ideeën rondom tellen en de waarde van de verschillende knikkers:

  • Hier heb je een aantal knikkers (geef verschillende als dat kan). Op welke manier kun je rekenen met deze knikkers? Of welke sommen vind jij erbij horen? (vraag waar mogelijk om uitleg. Dan kom je achter leuke gedachtegangen!)
  • Bedenk eens een aantal manieren om deze pot knikkers handig te tellen. Leg wel uit wat je onder handig tellen verstaat! Doe het liefst een manier voor (bv. door groepjes van 10 te maken).
  • Hoe kun je knikkers als betaalmiddel gebruiken? Bedenk een manier en verzin er sommen bij.

knikkers knikkeruil merel sprong onderwijs met stijl onderzoekend leren ontwerpend leren

5 Draaiboek van een knikkerwedstrijd

Stel jullie willen een knikkerwedstrijd organiseren. Geef de kinderen of een groep dan eens de opdracht om dit voor te bereiden en om eventueel oefenwedstrijden te organiseren. Denk aan aspecten als:

  • Wat mag wel/niet bij de wedstrijd?
  • Hoe blijft het eerlijk?
  • Welke vaardigheden moet je trainen?
  • Hoe lang mag een knikkerpotje duren?
  • Kunnen we niveaus/levels verzinnen?
  • Hoe wordt de puntentelling?
  • Uit hoeveel rondes bestaat de wedstrijd?
  • Willen we publiek uitnodigen?
  • Wat wordt de prijs?
  • Spelen we in teams of individueel?

6 Knutselen voor knikkers

We willen wel een knikkerbaan in de klas, maar die hebben we niet. Dit kan een mooi probleem zijn om mee te beginnen. Wat kunnen de kinderen allemaal verzinnen om aan een knikkerbaan te komen en/of om er een te maken!

Neem vooral goed de tijd om materiaal te verzamelen. En doe dat natuurlijk niet alleen. Neem maar eens een week de tijd om met de klas allerlei materiaal te verzamelen waar een knikker doorheen kan rollen of waarvan een baan gemaakt kan worden. Maak vooral ook ouders enthousiast om mee te verzamelen. In dit stadium kan Pinterest natuurlijk prima van dienst zijn.

Verder kun je natuurlijk ook nog aan de knutsel vanuit de volgende vragen/problemen:

  • Hoe kun je muziek maken met een knikker/knikkerbaan?
  • Hoeveel knikkers kan mijn boot houden?
  • Of bij deze verwonderingsvraag uit mijn kaartensetje

knikkers knikkeruil merel sprong onderwijs met stijl onderzoekend leren ontwerpend leren

Extra: 3 leuke weetjes rondom knikkers:

Deze 3 extraatjes kan ik echt niet voor mij houden. Vooral de laatste vind ik erg leuk omdat ik mijn wiskundeleraar ooit knikkers heb gegeven bij de diploma-uitreiking.

  • Knikkers zijn ook te gebruiken als metafoor voor wat belangrijk is in je leven. Lees dit A4-tje maar eens: De pot met de knikkers
  • Knikkeren schijnt interessant te zijn voor wetenschappers, voor taalkundigen om precies te zijn. En wel vanwege het knikkerjargon op het schoolplein! Daar kan ik mij nu over verwonderen!
  • Wow, je kunt ook een carrière beginnen in werken met knikkers. Zelf weet ik nog goed dat ik er kennis mee maakte, uiteindelijk heb ik toch een ander pad gekozen.